superHISTORIA

12-letnia Kazimiera Mika nad swoją 14-letnią zamordowaną siostrą. Fotograf Julien Bryan opisał precyzyjnie scenę śmierci dziewczynki. Według jego relacji dwa niemieckie samoloty zrzuciły dwie bomby niedaleko małego domku na obrzeżach Warszawy, niedaleko ulicy Jana Ostroroga, zabijając dwie kobiety. Niedaleko znajdowało się pole, na którym siedem kobiet wykopywało ziemniaki. W Warszawie panował już wówczas głód, dlatego zaraz po nalocie kobiety wstały i przystąpiły do pracy. Niemcy nie byli jednak usatysfakcjonowani mordem na cywilach, dlatego wkrótce wrócili i ostrzelali kobiety z broni maszynowej, zabijając kolejne dwie osoby. Pięciu pozostałym kobietom udało się uciec.

Bryan dotarł na miejsce chwilę po nalocie. Po wykonaniu słynnego zdjęcia pocieszał dziewczynkę. "Kiedy fotografowałem ciała, mała dziesięcioletnia (później okazało się, że miała 12 lat - przyp. red.) dziewczynka podbiegła i znieruchomiała koło jednego z ciał - wspominał Bryan. - Kobieta była jej starszą siostrą. Dziecko nigdy nie widziało śmierci i nie mogło zrozumieć, dlaczego jej siostra się do niej nie odzywa. Dziecko spojrzało na nas w zakłopotaniu. Objąłem ją ramieniem i mocno ścisnąłem, próbując pocieszyć. Płakała. Tak jak ja i dwóch polskich oficerów, którzy byli ze mną". Bryan odnalazł Kazimierę Mikę po wojnie, gdy miała 30 lat. W magazynie "Look" opisał, w jak trudnych warunkach kobieta i inni Polacy żyją w Warszawie. W latach 50. miasto nadal było zniszczone i pełne ruin.

Koloryzowana wersja fotografii Juliena Bryana. Podczas bombardowania noworodki i ich matki zostały przeniesione do piwnicy szpitala. Niektóre kobiety były w trakcie porodu. Odłamki bomb zabiły lub raniły część noworodków.

Adolf Hitler z praskiej strony Warszawy obserwuje bombardowanie miasta.

Ofiary ataku Luftwaffe skierowanego w cywilów. W kampanii wrześniowej niemieccy lotnicy wykazali się wyjątkowym bestialstwem. Fotografia Juliena Bryana.

Stanowisko obrony przeciwlotniczej z ciężkim karabinem maszynowym, okolice Dworca Wiedeńskiego.

Niemiecki samolot Heinkel He 111 zrzuca bomby na Warszawę. W największym nalocie - 25 września, na miasto spadło 630 ton bomb burzących i zapalających, niszcząc 12 proc. zabudowy i zabijając 10 tys. cywilów.

W oblężonej Warszawie panował głód, dlatego mięso koni, które padły podczas bombardowań i ostrzału, było szybko zabierane przez cywilów. Ulica Nowy Świat przy pałacu Staszica.

Cywile pracujący przy budowie umocnień polowych w oblężonej Warszawie. Fotografia Juliena Bryana.

Żołnierze Obrony Narodowej - terytorialnego wojska biorącego udział w obronie Warszawy. Na zdjęciu: młodzież z Gimnazjum Państwowego im. Adama Mickiewicza w Warszawie przekazuje dwa ręczne karabiny maszynowe 7,92 mm Browning wz. 28 na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie, 12 maja 1939 r.

Dwie niemieckie dywizje pancerne próbowały zaskoczyć obrońców Warszawy nagłym, niespodziewanym atakiem już 8 września. Czołgi zaatakowały od strony ulicy Grójeckiej. Niemcy ponieśli porażkę i odnieśli duże straty. Obrońcy zmusili ich do wycofania.

17 września niemiecka artyleria ostrzelała Zamek Królewski na osobisty rozkaz Hitlera. Niemcy złamali tym samym konwencję haską, która nakazywała unikanie zniszczeń dziedzictwa kulturowego. Miało to przyspieszyć kapitulację miasta.

Dwóch chłopców z niedzielnym dodatkiem gazety na gruzach zburzonych budynków. Fotografia Juliena Bryana.

Chłopiec z siekierą to Albert Turowski, który po wojnie został aktorem filmowym. Fotografia Juliena Briana.

Rodzina przed swoim zniszczonym domem próbuje wykonywać zwyczajne, codzienne czynności. Fotografia Juliena Bryana.

Dziewczynka z psem przy Żelaznej 8, w tle gruzy budynków zniszczonych w nalotach. Koloryzowana fotografia Juliena Bryana.

Skutek niemieckich bombardowań Warszawy, fotografia z końca września 1939 r.

Polski żołnierz i rodzina, która uciekła przed Niemcami, przy kolumnie Opery w oblężonej Warszawie. Fotografia Juliena Bryana.

O 13.15, 28 września, w budynku fabryki Skody na Rakowcu gen. Tadeusz Kutrzeba i gen. Johannes Blaskowitz podpisali umowę o kapitulacji Warszawy.